dinsdag 12 september 2017

Piekup


Katwijkse woorden en uitdrukkingen II

't Mos iet magge
Letterlijk Nederlands: 't moest niet mogen. Het wordt gezegd van iets wat in de ogen van de spreker niet welgevoeglijk of ongewenst is. In zo’n geval zegt men ook wel: de pliesie mos 'r nae kijke. 

Zitte is lekker, maer legge is krentebròòd
Spreekt voor zich.

't End in de bek hebbe
De uitdrukking komt ook in andere dialecten (o.a. Zaans) voor. Het betekent afgetobd of erg moe zijn. Voorbeeldzin: We hadde 't end in de bek, toe we de haele dag op die drukke kindere epast hadde. Met andere woorden: men is dan bek-of.

Hij doet z'n ààge-n-iet dòòd
Wordt gezegd van iemand die er een laag werktempo op na houdt. Hij is niet bereid zich erg in te spannen. Voorbeeldzin: Hij zel z'n ààge-n-iet dòòd doen zòò langsaem as-ie die tuin an 't hààreke is. Het kan uiteraard nog erger. Ik hoorde over iemand die superlaks was zeggen, dat-ie te làài is dat-ie lacht. Zo’n figuur heb ik bij de Marine gekend. Zittend aan zijn bureau, met het raam achter zijn rug, vroeg hij aan zijn collega die tegenover hem stond of hij even door het raam wilde kijken om hem mee te delen of het nog regende…

Piekup
In 1954,  ik was toen vijf jaar, schaften mijn ouders een radiomeubel met platenwisselaar aan. Zo’n combi van radio plus grammofoon, werd net als een losse platenspeler, vaak kortweg pick-up genoemd, in het Katwijks piekup. De geluidsdragers waren schellakplaten (plaete of plaetjies), waarvoor de piekup 78 toeren moest draaien.
De grammofoonnaalden waren in die tijd nog niet al te best en sleten snel, zodat platen die vaak opgezet werden op den duur grijsdraaiden.
Mijn ouders hadden onder andere platen van Bing Crosby, Johnny Jordaan, Max van Praag en operettezangers. De lievelingsplaat van mijn moeder was het lied 'Du bist die Welt für mich', gezongen door Rudolf Schock. Als ze een plaat van mijn vader niet zo waardeerde, gaf zij fijntjes te kennen dat zij ´t ofstùrreve an ´t end het mooist vond. Ofstùrreve betekent hier wegsterven, maar dat had u misschien al begrepen.

Jaap van der Marel

dinsdag 5 september 2017

Katwijkse spreuken in Hallo Nederland

Hallo Nederland, 4 september 2017.

Je moet er even op wachten, want helemaal aan het eind van de uitzending van Hallo Nederland komt Coby van Duijn in beeld om, gehuld in klederdracht, een Katwijkse spreuk op te zeggen. De dag erna is de uitzending te zien op uitzendinggemist.net en hoef je alleen maar door te scrollen, naar 15 minuten en 11 seconden. Kijk zelf maar via de volgende link: Hallo Nederland van 4 september 2017. Coby leest het keurig voor, maar... huh? Hoe hebben ze de spreuk vertaald?

As 'n elzenaer onder de maeuwe zitte is vertaald met 'Als een jager tussen de meeuwen zitten'. Een jager? Een elzenaer is inderdaad een 'jager', preciezer geformuleerd, een 'grote jager', maar hiermee wordt de naam van een vogel aangeduid, maar wordt dat wel duidelijk? Nu is het net of het een jager is met een schietgeweer en een hoedje met een veer, die tussen de meeuwen zit.

Wat er wel met de uitdrukking bedoeld wordt, is dit. De grote jager is een bruinkleurige zeevogel die lijkt op een meeuw maar zich anders gedraagt. Het is een roofvogel die de prooi van andere vogels afpakt. De spreuk moet natuurlijk figuurlijk begrepen worden en dan is de betekenis: 'zich niet op zijn gemak voelen in vreemd gezelschap' of 'een vreemde eend in de bijt zijn'.

Omroep Max vroeg of we voor de komende uitzendingen twintig spreuken hadden. Dat kwam goed uit, want we hadden er wel honderdvierenveertig! Een gros! We hebben ze ons spreukenboekje toegestuurd. Goed opletten dus de komende uitzendingen!